Υπερπληθυσμός

"Η ταχύτητα ανάπτυξης του ανθρώπινου πληθυσμού είναι έξω από κάθε λογική οικολογική ισορροπία. Εμπνέεται ολότελα από ένα συλλογικό και ατομικό φόβο θανάτου, εμμεσοποιημένο, ώστε να μην ελέγχεται. Αυτή η ταχύτητα ανάπτυξης του πληθυσμού υποβοηθείται από τον ανταγωνισμό των εθνών, από την ανάγκη μεγέθυνσης του εθνικού εισοδήματος, από την ενέργεια που η τεχνολογία απελευθερώνει και από έναν ανθρωποκεντρισμό άνευ προηγουμένου. Έχουμε δηλαδή μια τερατώδη διόγκωση της μαζικής ζωής και αν δε ρυθμιστεί, όλα τα είδη αυτοκαταστροφής και καταστροφής είναι βέβαια.
Η κατάσταση που διαμορφώνεται από τις πληθυσμιακές τάσεις είναι τόσο οικτρή - αν και σήμερα δεν είναι ο πληθυσμός το κύριο πρόβλημα- που σε 1.500 χρόνια με το σημερινό 2% αύξησης του πληθυσμού το χρόνο, όπως αναφέρει ο Φρεντ Χόυλ, όλη η ατμόσφαιρα της γης δε θα επαρκέσει να αναπνεύσουν για μια φορά όλοι οι άνθρωποι, και σε 5.000 χρόνια η μάζα του πλανήτη θα ξεπερνάει τη μάζα όλων των ορατών με τηλεσκόπια γαλαξιών. Φυσικά, επειδή κάτι τέτοιο είναι αδύνατον να γίνει, σημαίνει πως θα γίνουν ενδιάμεσα μεγάλες καταστροφές για τον άνθρωπο."
Γιάννης Ζήσης:"Για μια ολιστική συνθετική και πλανητική επιστήμη" (1991)

Εκπληκτικό αλλά απόλυτα αληθινό είναι πως δεν έχει υπάρξει μια γενικότερη πλανητική πολιτική για τον έλεγχο του πληθυσμού και το φρενάρισμα της αύξησής του. Όπως πολύ σωστά επισημαίνει ο συγγραφέας, ο ανταγωνισμός των εθνών και η αύξηση του εθνικού εισοδήματος επιβοηθούν την πληθυσμιακή αύξηση.
Το κάθε κράτος προσπαθεί να εξασφαλίσει όσο γίνεται υψηλότερους ρυθμούς οικονομικής ανάπτυξης για τον εαυτό του. Το άγχος της ανεργίας, το άγχος της ευρωστίας των ασφαλιστικών ταμείων και των συντάξεων, το άγχος της ύφεσης και της φτώχειας που επιφέρει στον πληθυσμό, το άγχος του ανταγωνισμού των τιμών εξαναγκάζουν σε μια πολιτική του αυτονόητου και της διαχείρισης της στιγμής.
Η ανάγκη για μια επιτέλους σε πλανητικό επίπεδο συνεννόησης είναι τόσο μεγάλη πλέον, που όχι λίγοι είναι αυτοί που απορούν με την τυφλότητα των πολιτικών αλλά και των κοινωνιών.
Ο φόβος για αλλαγή στη σκέψη, στην οικονομική αντίληψη, στον τρόπο ζωής μας είναι τέτοιος που μοιάζει τελικά με αυτοκτονία.
Οι διανοούμενοι σιωπούν, οι πολιτικοί δεν σκέφτονται, οι καλλιτέχνες βαυκαλίζονται μέσα στην αυταρέσκεια της εκκεντρικότητάς τους, ο πολύς κόσμος είναι αυτοαπορροφημένος.
Η άνεση δεν μας κάνει απλά νωθρούς αλλά και ανόητους. Ο καναπές της τηλεόρασης δεν μας ξεκουράζει, μας κοιμίζει. Το σπίτι μας δεν είναι απλά φωλίτσα αλλά φυλακή της δημιουργικότητας και της ευαισθησίας, δεν κλεινόμαστε εμείς σ' αυτό αλλά ό κόσμος έξω του.
Η συνύπαρξη δεν είναι μια δύσκολη στάση ζωής αλλά μια συνειδησιακή απόφαση να σεβαστώ την ύπαρξη και το δικαίωμα του άλλου στη ζωή και τις αξίες της και να συνεργαστώ μαζί του.
Κλείνοντας την τηλεόραση και συμμετέχοντας σε μια εθελοντική προσπάθεια δεν εξασφαλίζω τίποτα παρά μόνο την ευτυχία.

Το συμβόλαιο με τα ζώα.



Απόσπασμα από το βιβλίο του Desmond Morris "Το συμβόλαιο με τα ζώα":

"Οποιοδήποτε είδος ανταγωνίζεται τόσο άγρια ώστε να σαρώνει τα πάντα, πανηγυρίζει μια απατηλή νίκη: έχει επικρατήσει πάνω σε μια λεηλατημένη γη, και η λεηλατημένη γη δε σηκώνει μορφές ζωής, ακόμη και τις κυρίαρχες.
Άλλα ζώα κατόρθωσαν να τιμήσουν τα συμβόλαια μεταξύ τους και πρέπει να διδαχθούμε απ' αυτά. Αν τα καλοθρεμμένα λιοντάρια διέτρεχαν τις πεδιάδες της Αφρικής σκοτώνοντας κάθε ζέβρα ή αντιλόπη που συναντούσαν μόνο και μόνο επειδή είναι αρκετά γρήγορα για κάτι τέτοιο, η λεία τους σύντομα θα εξαφανιζόταν και θα χάνονταν τα ίδια τα λιοντάρια.
Όλες οι μορφές ζωής είναι αλληλοεξαρτώμενες. Υπερπληθυσμός σημαίνει λιμοκτονία και κάθε είδος εξέλεξε το δικό του τρόπο ελέγχου του πληθυσμού του ώστε να μη φτάσει ποτέ του σε καταστροφικό επίπεδο. Συνηθισμένος τρόπος ελέγχου είναι εκείνος όπου τα θηλυκά παύουν να αναπαράγονται μέσα σ΄ ένα υπεραυξημένο πληθυσμό.
Αν είχαμε αυξήσει τους αριθμούς μας πολύ σταδιακά σίγουρα θα είχαμε εξελίξει και το είδος ελέγχου που βλέπουμε σε άλλα είδη. Δεν το κάναμε όμως.
Εξαιτίας της μεγαλοφυΐας μας και των ξαφνικών τεχνολογικών αλμάτων, οι αριθμοί μας τινάχτηκαν ψηλά. Μέσα σε 10.000 χρόνια -μια απλή σταγόνα στον εξελικτικό ωκεανό του χρόνου- προχωρήσαμε από τη Λίθινη Εποχή στην Ατομική Εποχή, κουβαλώντας μαζί μας τη φυλετική γενετική μας κληρονομιά. Ήταν μια κληρονομιά που έλεγε αν έχεις τροφή πολλαπλασιάσου όσο θες. Η τεχνολογία μας έκανε το μηχανισμό ελέγχου αναποτελεσματικό και δεν είχαμε το χρόνο να αποκτήσουμε ένα νέο εφαρμόσιμο βιολογικό φρένο καθώς οι αριθμοί μας ανέβηκαν στα ύψη.
Ως αποτέλεσμα αρχίσαμε να βιάζουμε τον πλανήτη, μια διαδικασία που τη μπερδέψαμε με την πρόοδο. Για να προοδεύσουμε σωστά θα έπρεπε να έχουμε συγκεντρωθεί στην ποιότητα και όχι στην ποσότητα: οι αριθμοί μας θα είχαν ένα σταθερό ρυθμό ανάπτυξης και μαζί τους θα είχε αναπτυχθεί και η ποιότητα ζωής. Ωστόσο είδαμε να συμβαίνει το αντίθετο. Η ποιότητα ζωής μπορεί να είναι καλύτερη από ποτέ για μερικούς, αλλά για εκατομμύρια η καθημερινή αγγαρεία είναι χειρότερη κι από την καθημερινότητα της Λίθινης Εποχής. Όσο γρηγορότερα μεγάλωσαν οι αριθμοί τους τόσο χειρότερος έγινε ο κλήρος τους.
Πέρα από την καταστροφή του φυσικού μας περιβάλλοντος, η απερίσκεπτη ορμή μας να κατακτήσουμε τον κόσμο απομόνωσε το είδος μας από τη σπουδαία βασική αλήθεια ότι είμαστε ζώα και κομμάτι μιας αλληλένδετης βιόσφαιρας. Εκμεταλλευτήκαμε εντυπωσιακές ανακαλύψεις χωρίς να λογαριάσουμε τα πιθανά τους μειονεκτήματα. Η επινοητικότητα του ανθρώπου λειτούργησε σαν φάρμακο που ξεχάσαμε να εξακριβώσουμε τις παρενέργειές του.
Σύραμε τα αρχέγονα σώματά μας μέσα σε μια θαυμάσια, φουτουριστική χαρά, γεμάτη διασκεδαστικές απολαύσεις. Ξιπαστήκαμε και ακόμη, περιστασιακά, ατενίσαμε την πιθανότητα να μην είμαστε ζώα τελικά αλλά θεοί. Φυσικά σαν τέτοιοι θα έπρεπε να εξαιρούμαστε των φυσικών νόμων, να μας προστατεύει η ιερή μας θέση.
Ο παραλογισμός αυτής της πλάνης έχει ήδη αρχίσει να διαφαίνεται. Η τρομερή σκέψη ότι μπορεί να ξυπνήσουμε ένα πρωινό και να βρούμε τον πλανήτη ανεπανόρθωτα κατεστραμμένο έχει αρχίσει να εμποτίζει τη συνείδησή μας.
Πώς μπορέσαμε και αφήσαμε να συμβεί κάτι τέτοιο; Η απάντηση, για μένα, είναι ότι όλα άρχισαν όταν παραβιάσαμε το συμβόλαιο με τα Ζώα: από τη στιγμή που αρχίσαμε να καταδυναστεύουμε τους συντρόφους μας τα ζώα, βρεθήκαμε μπλεγμένοι.
Η παραβίαση του συμβολαίου με τα ζώα ήταν καταστροφική με δύο διαφορετικούς τρόπους.
1. Αρχικά διατάραξε το σύνθετο βιολογικό σύμπλεγμα των μορφών ζωής του πλανήτη. Και τούτο αποδιοργανώθηκε σε τέτοιο βαθμό που ίσως τελικά καταλήξουμε να είμαστε οι μεγαλύτεροι καταστροφείς στην ιστορία του πλανήτη.
2. Επιπλέον, απομακρυνθήκαμε τόσο πολύ από τους συντρόφους μας τα ζώα που πια δε σκεφτόμαστε με τρόπο βιολογικό. Δε συνειδητοποιούμε πια ότι πολλά προβλήματά μας χρειάζονται βιολογικές λύσεις: ούτε χημικές λύσεις, ούτε μαθηματικές, ούτε καν πολιτικές, αλλά ζωικές λύσεις γιατί εμείς οι ίδιοι είμαστε ζώα. Για να το κατανοήσουμε αυτό μας χρειάζεται μια σχέση όσο το δυνατόν πιο στενή με τα άλλα είδη. Οι όροι των συμφωνιών με τις οποίες μοιραζόμαστε τον πλανήτη μαζί τους πρέπει να στηρίζονται περισσότερο στο σεβασμό παρά στην εκμετάλλευση. Πρέπει να σταματήσουμε να παραβιάζουμε το Συμβόλαιο με τα Ζώα και να συγκρατήσουμε την ανάγκη μας να κυριαρχούμε εξαλείφοντας τα άλλα είδη".

Αβλάβεια και ζωή
Σε προηγούμενο θέμα αναφέρθηκα στην αβλάβεια ως μια αναγκαία ιδιότητα για τη συνύπαρξη-συμβίωση. Τι είναι λοιπόν η αβλάβεια;
Προσωπικά στην αβλάβεια δε θα έδινα ένα παθητικό χαρακτήρα. Για παράδειγμα: δεν μπορεί να είσαι αβλαβής αν ζώντας σ' ένα ναζιστικό καθεστώς ή σε μια έκφραση ρατσιστικών φράσεων μένεις απαθής. Τότε αφήνεις με την παθητικότητά σου έδαφος στην εξέλιξη και γιγαντοποίηση του τέρατος αυτού που θα θυματοποιήσει στο τέλος χιλιάδες αθώων.
Η προσπάθεια να είσαι αβλαβής δε σημαίνει αδράνεια λοιπόν. Είναι ιδιαίτερα ενεργητικός όρος αφού απαιτεί διαρκή στοχασμό. Αλλά και κάτι ακόμα σπουδαιότερο. Προσπαθώντας αν είσαι αβλαβής δε σημαίνει ότι κάθε σου πράξη καταλήγει και να είναι αβλαβής για τους άλλους. Σε βάζει όμως σ' ένα κλίμα εξόδου από την εγωκεντρική μας αντίληψη.
Θα μπορούσατε να ρωτήσετε και γιατί αυτό είναι απαραίτητο; Τι μας υποχρεώνει να γίνουμε πιο κοινωνικοί και λιγότερο εγωκεντρικοί;
Σ' αυτό βέβαια δεν απαιτείται μια απάντηση από τους φιλοσόφους ή τους βιολόγους και τους ψυχολόγους. Μόνο μέσα από την προσπάθεια και τη συνεχή μνήμη για να είναι κάποιος αβλαβής καταλαβαίνουμε πόσο αλλάζει η ζωή.
Η ζωή όχι η ζωή μας. Γιατί η ίδια η ζωή αποκτά νόημα με ένα τελείως διαφορετικό τρόπο από αυτό που νομίζει κάποιος. Κατά έναν περίεργο τρόπο όλα "ζωντανεύουν" και αποκτούν νόημα και σκοπό. (Δεν μπορείτε να φαντασθείτε πόσο κυριολεκτώ εδώ)
Η Ιστορία γίνεται ζωντανή. Το μέλλον είναι διαμορφώσιμο. Ο πλανήτης γίνεται ζωντανός. Οι αισθήσεις αναζωογονούνται μ' έναν πιο εσωτερικό τρόπο. Οι φιλίες επαναπροσδιορίζονται και ισχυροποιούνται. Οι σκέψεις αποκτούν σπουδαιότητα μέσα από μια αίσθηση ευθύνης.
Οι έννοιες γίνονται δυναμικές. Η διάκριση δυναμώνει και ωριμάζει. Οι αξίες επαναϊεραρχικοποιούνται. Η ελευθερία παύει να είναι μια μηχανικά αντιμετωπίσιμη έννοια και γίνεται βίωμα και προσανατολιστικός παράγοντας . Τα αυτονόητα-στερεότυπα μειώνονται και όλα επανεξετάζονται υπό το πρίσμα μιας ερευνητικής και φιλομαθούς έντασης. Μα πάνω από όλα αυξάνει η αγωνία για τον κόσμο, και γι' αυτό αυξάνει η ανάγκη για σύνθεση.