Τα κριτήρια της ομορφιάς

Υπάρχει αντικειμενικά όμορφο χωρίς να υπεισέρχεται σ' αυτό το υποκειμενικό κριτήριο και γούστο;
Οι αρχαίοι Έλληνες προσπάθησαν να το αντικειμενικοποιήσουν θεμελιώνοντάς το πάνω σε δύο βασικές παραμέτρους.
Η πρώτη ήταν η χρυσή τομή, το φ στην οποία έδωσαν και μαθηματική διάσταση. Η δεύτερη ήταν το μέτρο, δηλαδή την αποφυγή της υπερβολής αλλά και της απουσίας.
Αυτά είναι τα στοιχεία της κλασικής ομορφιάς, που αντικειμενικά αρέσουν σε όλους.
Τα κλασικά έργα μοιάζουν με τις ουτοπίες (τις εξιδανικεύσεις των ιδεών και των ονείρων). Λείπει το αυθόρμητο, το παράδοξο, το ορμητικό, στοιχεία δηλαδή που δεν αλλοιώνουν απαραίτητα την ομορφιά αλλά την καταγράφουν μέσα στο χρόνο και σε υπαρκτό τόπο.
Τα κλασικά έργα αποπνέουν μια γαλήνη, μια αιθέρια ηπιότητα. Ακόμη και βίαιες πολεμικές σκηνές αποπνέουν αυτή την ατμόσφαιρα. Αυτό συμβαίνει ακριβώς γιατί η βία γεννιέται μέσα από την αντίληψη του χρόνου ως εχθρού μας. Το "βιαστικά", που σημαίνει γρήγορα-γρήγορα, εμπεριέχει ετυμολογικά τη λέξη βία. Όταν θέλουμε ή αδημονούμε για κάτι κι ο χρόνος "κυλάει αργά", εκνευριζόμαστε.
Αντικειμενικά όμορφο είναι και ένα ηλιοβασίλεμα με μεγάλα σύννεφα, έντονα χρώματα, ιδιαίτερες αποχρώσεις και ανακλάσεις. Εδώ υπεισέρχεται ένα τρίτο στοιχείο-κριτήριο της ομορφιάς: το απροσδόκητο.
Ένα άλλο κριτήριο ομορφιάς είναι η συνύπαρξη. Εκεί δηλαδή όπου υπάρχει μια συμβιωτικότητα, μια συνεργασία. Εκεί δηλαδή που υπάρχει μια αρμονία. Για παράδειγμα σ' ένα πίνακα ζωγραφικής όπου όλα τα χρώματα συνδέονται αρμονικά, συνυπάρχουν χωρίς κάτι να μοιάζει παράταιρο.
Άλλο κριτήριο ομορφιά είναι η αθωότητα. Αποτελεί αντικειμενικά ένα τέτοιο κριτήριο. Το όμορφο μάτι ενός ζώου, τα κουταβάκια, γενικά τα μικρά ζώα ή τα παιδιά και κυρίως τα μωρά συνήθως είναι όμορφα.
Η αθωότητα είναι το μη επιτηδευμένο, το ανυπόκριτο, το ανυστερόβουλο, το αβλαβές. Ίσως μάλιστα στο θέμα της αβλάβειας να κρύβεται το αντικειμενικό κριτήριο της ομορφιάς.

Τελικά μοιάζει να καθρεπτίζεται ο εσωτερικός κόσμος του καλλιτέχνη στο έργο του. Η υστεροβουλία, η υστεροφημία, οι φιλοδοξίες του, καταστρέφουν την ομορφιά ενός έργου τέχνης, ενός δημιουργήματος.

Το δημιούργημα για να είναι όμορφο πρέπει να είναι ελεύθερο από το δημιουργό του. Δηλαδή ο δημιουργός να μη χρησιμοποιεί το δημιούργημά του για τη δόξα του ή τη φήμη του ονόματός του.