Οι ναρκομανείς της ανάπτυξης


"Οι ναρκομανείς της ανάπτυξης είναι έτοιμοι να πληρώσουν όλο και περισσότερο, για να απολαύσουν όλο και λιγότερο"
Ιβάν Ίλιτς

Γιατί άραγε ο Ίλιτς χαρακτηρίζει τους οπαδούς της ανάπτυξης ναρκομανείς;
Ο μέσος άνθρωπος έχει διαρκώς ανάγκη από νέες εμπειρίες, νέες επιθυμίες που θα τον βγάλουν από την ανία και τη φρίκη του τίποτε, του κενού που βιώνει. Η ανάπτυξη έχει μπει στην οικονομική σκέψη ως αυτοσκοπός, ως το ελιξήριο της οικονομικής ζωής και της ευτυχίας. Κάθε προοπτική μιας ήπιας και ποιοτικής οικονομίας, σαν μια ανάπαυση της ψυχής και χαλάρωση από το εργασιακό στρες και το κέρδος, προβάλει με μια προοπτική καταστροφής αυτού που έχουμε αλλά και αυτού που προσδοκούμε να έχουμε.
Η προσδοκία λοιπόν ως κατεξοχήν επιθυμησιακή είναι ένα "ναρκωτικό" που κατακυριεύει το νου. Δείτε έναν ερωτοχτυπημένο άνθρωπο πως βασανίζεται και πως υποφέρει μέσα από τη πιθανότητα (δηλαδή την προσδοκία) να έχει κάποια σχέση με το ερωτικό αντικείμενο του πόθου του και δείτε πως αυτό σταματά αμέσως μόλις συνειδητοποιηθεί ότι δεν υπάρχει καμία προοπτική άρα και καμία πλέον προσδοκία ότι ήταν δηλαδή μια απλή φαντασίωσή του.
Ο άνθρωπος λοιπόν προσπαθεί να ξεφύγει από τον ίδιο του τον εαυτό που δεν μπορεί να συνειδητοποιήσει πως η κόλαση και ο παράδεισος βρίσκονται μέσα του και τα κλειδιά για τη μία ή τον άλλο τα κρατάει ο ίδιος. Οι επιλογές μας είναι η θέλησή μας. Η επιθυμία είναι κυριολεκτικά ο εχθρός της θέλησης ή καλύτερα η απουσία της.
Μέσα από την απουσία της θέλησης και τον έλεγχο της επιθυμίας ο άνθρωπος καταλήγει να γίνεται έρμαιο των συνθηκών και της ίδιας της επιθυμίας του. Βραχυκυκλώνεται σαν το μέθυσο στο διάλογό του με τον μικρό πρίγκηπα, από το βιβλίο "Ο Μικρός Πρίγκηπας" του Αντουάν ντε Σαιντ Εξυπερύ:
"-πίνω για να ξεχάσω
-Για να ξεχάσεις τι;
-Για να ξεχάσω ότι πίνω"

Βλέπουμε εδώ ότι ο βασικός ψυχολογικός μηχανισμός του μέθυσου είναι η άγνοια. Δεν ξέρει τι του συμβαίνει! Το ίδιο όμως και του ναρκομανή. Το ίδιο και του ανθρώπου που αποζητά με πάθος το κέρδος και τι δύναμη.
Αλλά όταν μιλάμε για τον πλούτο, τα πράγματα γίνονται πολύ χειρότερα καθώς η προσδοκία του κέρδους είναι κοινωνικά αποδεκτή και αποτελεί συλλογική τάση. Έτσι μια ολόκληρη κοινωνία, ένας ολόκληρος πολιτισμός παγιδεύεται σε ένα αυτοσκοπό (σε μη νοηματική συνύπαρξη με οτιδήποτε άλλο).
Ο Πλάτωνας έλεγε: "Όταν ο πλούτος καθοδηγείται από την άγνοια, είναι χειρότερος από τη φτώχεια γιατί μπορεί να σπρώξει τα πράγματα πιο ισχυρά προς μια λανθασμένη κατεύθυνση".

Δεν προσδοκώ. Βιώνω. Είμαι ζωντανός μέσα στο χρόνο και χαίρομαι τη ζωή μέσα σ' αυτόν. Δεν περιμένω στο μέλλον να χαρώ με την ικανοποίηση της επιθυμίας μου. Αλλά ακόμα κι όταν αυτή ικανοποιηθεί διαπιστώνουμε πως το κενό μέσα μας παραμένει και νέες επιθυμίες έρχονται να συμπληρώσουν τις παλαιότερες. Μια διαρκής τετάνωση του ψυχολογικού μας κόσμου που δεν μπορεί να ευτυχίσει καθώς αισθάνεται μια διαρκή στέρηση. Αυτή όμως η στέρηση είναι προϊόν της έλλειψης στοχασμού και ευαισθησίας.
Κι όπως λέει και ο συγγραφέας Γιάννης Ζήσης στο βιβλίο του "Ειρήνη και Διανόηση":
"Δεν μπορούμε να αντέξουμε ένα άπειρο χαράς, μόνο να την επιθυμούμε και να την μεταθέτουμε. Αυτό συμβαίνει και με την ειρήνη, τη δικαιοσύνη, το μερισμό, τη δημοκρατία, κλπ.... Το πραγματικό πεδίο ηρωισμού είναι το συνειδησιακό, γιατί εκεί αναχαιτίζεται η εσωτερική βαρβαρότητα.... Ο άνθρωπος θεμελιώνει θρησκείες χωρίς αγάπη, κράτη χωρίς ελευθερία, φθάνει σε αγάπη χωρίς Αγάπη, σε ελευθερία χωρίς Ελευθερία, σε χρήση εννοιών χωρίς το νόημά τους."