Η καρδιά
Υπάρχουν πολλοί τρόποι να δούμε τη ζωή, όπως με πολλούς τρόπους βλέπουμε ένα φυτό. Άλλος το βλέπει αδιάφορα, σχεδόν σαν να μην υπάρχει. Άλλος το βλέπει ως ιδιοκτησία του που θα του αποφέρει κέρδη από τον καρπό του. Άλλος με επιστημονικό ενδιαφέρον για τα μέρη που το συνθέτουν, τις λειτουργίες του κλπ. Άλλος αισθητικά είτε δηλαδή καλλωπιστικά (αν ταιριάζει κι ομορφαίνει το χώρο) είτε ως αυτούσια όμορφο ως σχήμα, χρώμα, φωτεινοί ή σκούροι τόνοι, αρμονία. Άλλος μπορεί να το δει εκστατικά. Να αντιληφθεί ότι είναι δηλαδή μια μοναδική ύπαρξη, μια ιδιαίτερη οντότητα με δική της ζωή, που ως θαύμα, φυτρώνει, αναπτύσσεται, ανθίζει, παράγει άρωμα, καρπούς, αναπνέει, τρέφεται, εξελίσσεται (τουλάχιστον ως είδος) και αυτό να του δημιουργεί ένα εκστατικό βίωμα.
Αλλά και το ακριβώς αντίθετο. Να το βλέπει ως κάτι αντιπαθητικό που θα θελε να το καταστρέψει είτε γιατί το θεωρεί υπεύθυνο για την αλλεργία του, είτε γιατί του κόβει τη θέα, είτε γιατί του γεμίζει με φύλλα την αυλή του , είτε γιατί κάθονται πουλιά επάνω του και τον ενοχλούν με τα τιτιβίσματά τους και τις κουτσουλιές τους κλπ.
Τι είναι λοιπόν αυτό που αλλάζει τη θέασή μας ώστε να έχει τόση και τέτοια ποικιλία υποκειμενικότητας;
- Η καρδιά μας.

Οικολογική ηθική
Τα πειραματόζωα είναι μια ιδιαίτερη επιλογή της ανθρωπότητας. Μία πέρα για πέρα ανήθικη επιλογή. Αυτοχαρακτηριζόμαστε ανώτερο είδος και γι’ αυτό μπορούμε να χρησιμοποιούμε τα υπόλοιπα όντα όπως θέλουμε. Να τους κάνουμε πειράματα, να τους ρίχνουμε χημικά στα μάτια, να τους κάνουμε ηλεκτροσόκ, να τους δημιουργούμε καρκίνους, να τα ακρωτηριάζουμε…
Όλη αυτή η απίστευτη βαρβαρότητα στο όνομα της ανωτερότητάς μας ως είδος σκοτώνει δεκάδες εκατομμύρια δυστυχισμένα ζώα και συνήθως όχι με ανώδυνο θάνατο. Η δικαιολογία πως εκατομμύρια ανθρώπων θα θεραπευθούν από ασθένειες βρίσκει την απάντησή της σ’ αυτό που δήλωσε ο Αϊνστάιν όταν ρωτήθηκε για τη χρήση των πειραματόζωων: «Κανένας σκοπός όσο υψηλός και αν είναι δε μπορεί να χρησιμοποιεί τόσο βρώμικα μέσα».
Η ανθρωποκεντρική αντίληψη για τα πειραματόζωα αποτελεί κόλαφο για το Δίκαιο ως τέτοιο, αφού θεμέλιος λίθος του γίνεται όχι το δικαίωμα του αδύναμου αθώου αλλά η απόλυτη εκμετάλλευσή του από τον ισχυρό. Και μάλιστα με επιθετική υπεράσπιση αυτής της γραμμής, αφαιρώντας αφοριστικά την ύπαρξη δικαιωμάτων των ζώων έναντι του ανθρώπου, καθώς «αφορά την υγεία του τελευταίου».
(Βέβαια ότι τα πειραματόζωα δεν μπορούν να οδηγήσουν σε ασφαλές συμπέρασμα για την αποτελεσματικότητα ενός φαρμάκου δεν είμαι εγώ που θα το πω. Το λένε ήδη τόσοι επιστήμονες γιατροί και με αποδείξεις που ποτέ ως σήμερα δεν μπόρεσαν ή δε θέλησαν να αμφισβητήσουν όσοι είναι υπέρ των πειραμάτων αυτών.)
Δε μπορείς να στηρίξεις το Δίκαιο σε πήλινα πόδια. Πήλινα πόδια είναι το αυτονόητο και οι αφορισμοί. Χρειάζεται να αποδείξεις κατ’ αρχήν την ανωτερότητα του ανθρώπου έναντι του ζώου και κατά δεύτερον, αν αυτή του επιτρέπει να τα χρησιμοποιεί μ’ αυτό τον οικτρό τρόπο.
Τα ζώα λοιπόν δεν έχουν δικαιώματα; Μπορούμε να τα κάνουμε ότι θέλουμε με βάση αφορισμούς μας και αυτονόητα; Θα μπορούσαμε αυτό να το ισχυρισθούμε με απόλυτη σιγουριά;
Μήπως τελικά ως είδος έχουμε καταλήξει σ’ ένα βρικόλακα του πλανήτη; Μήπως είμαστε κάτι σαν τα τσιμπούρια; Ένα είδος δηλαδή που αφαιμάζει τη Γη.
Μήπως είμαστε τελείως ανίκανοι να θαυμάσουμε, να αγαπήσουμε;
Τι ανθρώπινο πολιτισμό θέλουμε;
Κι ο ναζισμός είχε και έχει τα δικά του πολιτισμικά στοιχεία. Κι αυτός είναι ένας πολιτισμός. Έναν τέτοιο επιζητούμε;
Δεν πρέπει να υποτιμούμε αυτόν που χρησιμοποιεί έναν αφοριστικό λόγο και ειρωνεύεται ή χαρακτηρίζει ως γραφικό όποιον εκφράζει μια μη δημοφιλή θέση, η οποία δεν του αρέσει. Είναι ένας επικίνδυνος άνθρωπος. Ρηχός, ισχυρογνώμων και αλαζόνας καθώς είναι, λειτουργεί αποκλειστικά και επιθετικά αποφεύγοντας το διάλογο και τον ορθό λόγο στα επιχειρήματα, αλλά πιο πολύ αποφεύγει το στοχασμό.

Σκέψεις γύρω από την προσέγγιση του νοήματος και της αλήθειας

Υπάρχουν δύο τρόποι προσέγγισης των εννοιών και των νοημάτων.
Ο πρώτος είναι ο «μηχανικός» τρόπος όπου οι έννοιες δεν έχουν παρά ένα νοητικό ενδιαφέρον χωρίς βιωματικό αντίκρισμα μέσα μας, χωρίς βιωματική συμμετοχή. Συνήθως περνούν ως αυτονόητες. Για παράδειγμα οι έννοιες της δημοκρατίας, της ελευθερίας, της ζωής, της συνείδησης, της αξίας κλπ περνούν ως κάτι αυτονόητο στη συνείδησή μας. Δεν υπάρχει στοχασμός γύρω απ’ αυτές με αποτέλεσμα τα νοήματα και οι έννοιες να στενεύουν, να ρηχαίνουν.
Αυτή η ρηχότητα εμφανίζεται ακόμη και εκεί όπου υπάρχει μεν νοητική επεξεργασία τους αλλά οι έννοιες παραμένουν απλές λέξεις, μοιάζουν με παιγνίδι περισσότερο του νου. Τους λείπει το ιστορικό τους βάθος, η αναγκαιότητά τους, το οντολογικό τους περιεχόμενο, η δυναμική τους. Οι έννοιες αφήνουν στην ουσία το στοχαστή αδιάφορο αφού δεν μπορεί να αντιληφτεί το ιστορικό τους βάθος, τη δυναμική τους στη διαμόρφωση της ιστορίας, στη διαμόρφωση της ίδιας της ζωής.
Ο δεύτερος είναι ο βιωματικός τρόπος. Οι έννοιες αποκτούν υπαρξιακή σημασία. Ο άνθρωπος αγωνιά. Η αγωνία του αυτή δεν προκύπτει από φόβο για το μέλλον αλλά από ένα ανιδιοτελές ενδιαφέρον για τη ζωή, από μια αίσθηση του δικαίου, από ένα πάθος για την αλήθεια.
Βιωματική στάση για παράδειγμα είχε ο Σωκράτης. Όχι μόνο γιατί συγκρούστηκε με το σοφισμό που αποτελεί ενδεικτικό δείγμα της μηχανικής αντιμετώπισης των εννοιών αλλά και γιατί η δυναμική των εννοιών μέσα του, η βίωσή τους ήταν τέτοια, που υπερέβαινε στη συνείδησή του ακόμη και την ίδια του τη ζωή.

Ο προβληματισμός μου ως προς το νόημα της ζωής έχει να κάνει με μια προσπάθεια συστημικής θεώρησης της ζωής. Δηλαδή με μια συνολική θεώρησή της όσο αυτό είναι δυνατόν. Η ατομική ή ανθρωποκεντρική προσέγγιση προσπαθεί να βρει ένα νόημα μόνο στο άτομο και κατ’ επέκταση μόνο στον άνθρωπο.
Αλλά η ατομοκεντρική ή ανθρωποκεντρική στάση δεν μπορεί να σταθεί με αξιόλογα επιχειρήματα ως μια ορθή αντίληψη της ζωής. Όχι μόνο γιατί είναι χωριστική – απομονωτική αλλά και γιατί πρέπει να αποδείξει πως όλα αυτά τα δισεκατομμύρια δισεκατομμυρίων ηλιακά-αστρικά συστήματα, όλα αυτά τα 13,8 δισεκατομμύρια έτη ζωής και εξέλιξης του σύμπαντος, όλα αυτά τα εκατομμύρια είδη πάνω στον πλανήτη μας έγιναν για τον άνθρωπο. Παρά είναι τεράστια σπατάλη για κάτι τόσο μικρό και τόσο πρόσφατο (στην ιστορία του σύμπαντος)
Η ίδια η ζωή υπάρχει και εξελίσσεται. Εξελίσσεται συμβιωτικά. Δηλαδή απλές μονάδες συνεργάζονται-συνενώνονται και συνθέτονται σε κάτι πολυπλοκότερο. Για παράδειγμα τα αρχικά κύτταρα με τα μιτοχόνδρια, ή τα βακτήρια με τον οργανισμό μας.
Η εξέλιξη προχωράει από το απλούστερο προς το πιο οργανωμένο, το πολυπλοκότερο. Αν κοιτάξει κάποιος το ανθεκτικότερο είδος στον πλανήτη θα διαπιστώσει ότι είναι οι αμοιβάδες. Άρα ο δαρβινικός συλλογισμός θα πρέπει να συμπεριλάβει στον προβληματισμό του την ερώτηση: μήπως η εξέλιξη δεν είναι μόνο επιβίωση αλλά μια πορεία προς την πολυπλοκότητα, προς τον πλουραλισμό, προς την επικοινωνία και τη συνύπαρξη, προς το υπερβατικό;
Ο χώρος δεν μου επιτρέπει την επέκταση του συλλογισμού μου.
Η εξέλιξη έχει καταγραφεί μέσα στον ανθρώπινο εγκέφαλο, μέσα από τη σταδιακή δόμησή του από το ερπετικό σύμπλεγμα ως το ανώτερο τμήμα του εγκεφάλου και τις λειτουργίες που αυτά τα τμήματα έχουν.

Συνύπαρξη= το νόημα της ζωής, είναι η ίδια η ζωή.


Κάθε αυτονόητο είναι εχθρός του νόηματος. Για παράδειγμα μια ταυτολογία του τύπου: Σκοπός του Δικαίου είναι το δίκαιο είναι ένα αυτονόητο.
Ένα κείμενο δεν συνθέτεται από μία και μόνο έννοια-λέξη.
Είναι η συνύπαρξη-συμβίωση αρκετών λέξεων που προσδίδει το νόημα. Είναι η συνύπαρξη-σύνθεση γραμμάτων μεταξύ τους που δίνει νόημα σε μια λέξη.
Κάθε τι αντλεί το νόημά του μέσα σε ένα σύνολο νοημάτων με τα οποία συνδέεται.
Το νόημα συνεπώς αντλείται από τη συμβίωση.
Τίποτα δεν μπορεί να επιβιώσει για πολύ σ' ένα απολύτως αποστειρωμένο περιβάλλον. Έτσι και το νόημα δεν μπορεί να επιβιώσει στη μη επικοινωνία, στην πλήρη απομόνωση.
Άρα το στοιχείο της υπέρβασης αποτελεί δομικό χαρακτηριστικό του νοήματος. Κάθε νόημα δηλαδή αντλεί τη δυνατότητά του να σταθεί ως τέτοιο, μέσα σ' ένα υπέρτερο και γενικότερο νόημα ή και σκοπό, κι αυτό με τη σειρά του σ' ένα υπέρτερο.
Υπάρχει άραγε τέλος σ' αυτή την υπερβατική αλυσσίδα; Μάλλον όχι αν και η περιοριστικότητα των αισθήσεών μας θα έγερνε προς το ναι.

Ως έμβιο ον ο άνθρωπος δεν μπορεί και αυτός να επιβιώσει σ' ένα αποστειρωμένο περιβάλλον. Το ίδιο και η Ανθρωπότητα.
Η ζωή του ανθρώπου έχει νόημα μόνο στη συνύπαρξη με τα άλλα όντα αυτού του συμβιωτικού πλανήτη.