"Απαιτείται όπως είναι φανερό στις μέρες μας, η διαμόρφωση μιας νέας υπευθυνότητας και ηθικής αντίληψης, που θα ανταποκρίνεται στα τωρινά αγωνιώδη προβλήματα της ύπαρξης, τα οποία αντιμετωπίζει ο σύγχρονος άνθρωπος, που, όπως πολλά δείχνουν, φθάνει σύντομα στο κομβικό σημείο να πρέπει να επιλέξει ποιο ρόλο θέλει να παίξει: Εκείνον του έλλογου όντος, που έχει συναίσθηση των ευθυνών του απέναντι στην ανθρωπότητα και τη φύση, ή του κακοποιού πνεύματος που θα τις ταπεινώσει και τελικά θα τις εξοντώσει.
Η επιλογή αυτή συνιστά το τωρινό μας καθήκον, το οποίου όμως η εκπλήρωση προϋποθέτει κάτι αυτονόητο αλλά καθόλου εύκολο. Απαιτεί συγκεκριμένα να ντραπούμε ως άνθρωποι για τη σημερινή μας κατάπτωση και να οργιστούμε με τον εαυτό μας.
Αυτή η "άγια οργή" είναι το στοιχείο που ενεργοποιεί όλες εκείνες τις δυνάμεις μέσα μας οι οποίες οδηγούν στην υπέρβαση του αρνητικού εαυτού μας. Κι αυτό επιβάλλεται να γίνει για να ξανασυμφιλιωθούμε με τη φύση, παύοντας να παριστάνουμε με άκριτη αλαζονεία τον κυρίαρχο πάνω της και να ξαναβρούμε την ανθρωπιά μας συμμαχώντας μαζί της."
Γ. Α. Μαγκάκης Ομότιμος καθηγητής Παναπιστημίου Αθηνών

Το πιο πάνω απόσπασμα είναι από το βιβλίο "Η προστασία των ζώων και το Δίκαιο" από τις εκδόσεις Σάκκουλα.

Αβλάβεια

Αντιλαμβανόμενος την απίστευτη βλάβη που ο άνθρωπος έχει επιφέρει στο οικοσύστημα, πιστεύω πως μία καινούργια έννοια πρέπει να διαχυθεί στην ανθρώπινη συνείδηση: Η αβλάβεια.

Μια έννοια που πρέπει να την να την αγαπήσουμε με πάθος και να τη διεκδικήσουμε για μας και τον κόσμο.

Η αβλάβεια είναι ο αρχιτέκτονας της εμπιστοσύνης, η εστία της φιλίας.

Ας στοχασθούμε γύρω από το τι είναι αβλαβές και τι όχι. Ουσιαστικά γύρω από το τι είναι καλό και τι όχι.

Η αβλάβεια είναι θέληση για το καλύτερο και συνεπώς δεν είναι παθητική αλλά αντιθέτως μια πολύ ενεργητική στάση.

Δεν είναι αβλαβής ο αδρανής, ο συνεσταλμένος και άβουλος άνθρωπος. Ο κόσμος είναι γεμάτος από τέτοιους αδύναμους και φοβισμένους ανθρώπους.

Μπορεί η αβλάβεια να είναι αδυναμία;

Μπορεί η αβλάβεια να είναι αδράνεια;

Μπορεί η αβλάβεια να είναι φόβος;

Πώς μπορείς να είσαι αβλαβής απέναντι σε αυτούς που υφίστανται βασανιστήρια αν δεν αγωνισθείς για την κατάργησή τους;

Πώς μπορεί να είσαι αβλαβής προς το περιβάλλον αν δεν αγωνισθείς για το περιορισμό της καταστροφής που υφίσταται από την ανθρώπινη παρέμβαση;

Όταν μαινόταν ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος οι ουδέτερες χώρες ήταν αβλαβείς; Ας αναλογιστούμε μόνο την ανατριχιαστική πιθανότητα να είχαν νικήσει οι δυνάμεις του Άξονα.

Ασφαλώς οι λαοί τους δε σκότωσαν κανένα. Ασφαλώς δεν επιτέθηκαν σε κάποιον. Κι όμως έχουν τη ντροπή της Ιστορίας.

Το βόλεμα δεν είναι αβλάβεια!

Η αβλάβεια ξεκινά από το ενδιαφέρον για τους άλλους και δεν υπάρχει παθητικό ενδιαφέρον. Το ενδιαφέρον ή είναι ενεργητικό ή δεν υπάρχει.

Αβλάβεια σ’ ένα φυτό είναι η φροντίδα του, ο μόχθος μας για την επιβίωση και ανάπτυξή του. Είναι η προσοχή μας και η αγωνία μας που εντείνει την παρατηρητικότητα ώστε να προλάβουμε ασθένειες και ανάγκες του. Αβλάβεια είναι η χαρά μας που το βλέπουμε υγιές ν’ ανθίζει.

Αβλάβεια του γονέα προς το παιδί του δεν είναι η παθητικότητα. Είναι η ενεργητική συμπαράσταση και φροντίδα.

Χωρίς μόχθο η αβλάβεια δεν υπάρχει. Χρειάζεται μόχθο, καθώς ο μόχθος είναι που προσδιορίζει το βαθμό του ενδιαφέροντός μας για κάποιον ή κάτι.

Ουσιαστικά δεν υπάρχει κάτι απέναντι στο οποίο να μην πρέπει να εκφράζουμε αβλάβεια. Από τις έννοιες, μέχρι τον εαυτό μας. Από τις πέτρες μέχρι το Θεό. Από τον εγκληματία μέχρι τον άγιο. Από τον αέρα μέχρι τις σκέψεις και τις επιθυμίες. Από την πολιτική μέχρι την τέχνη και τις τελετουργίες. Από την κατανάλωση μέχρι την επιστημονική ανακάλυψη. Από τις ανθρώπινες σχέσεις μέχρι τις μαθηματικές θεωρίες.

Η αβλάβεια όμως δεν ξεπηδάει μέσα μας από το πουθενά. Απαιτεί μόχθο και αγωνιστικότητα όπως είπαμε για να είναι κάποιος αβλαβής. Απαιτεί να συνειδητοποιηθεί κατ’ αρχήν η ανάγκη της. Απαιτεί τη συμμετοχή της καρδιάς, όπου γεννιέται η αίσθηση της ανάγκης.

Ο μόχθος για αβλάβεια οδηγεί σε επινοητικότητα η οποία αυξάνει γεωμετρικά τη δυνατότητα επίτευξης.

Οδηγεί σε λεπτή συμπεριφορά και στάση προς τη ζωή.

Ο τρόπος που αγγίζουμε τα αντικείμενα, που μιλάμε, που γράφουμε, που κινούμαστε, που κοιτάζουμε, που αναπνέουμε κλπ μπορεί να γίνει ένα πεδίο άσκησης της αβλάβειας. Απλά χρειάζεται λεπτότητα και εσωτερική ευγένεια σαν αυτή του Ουώλτ Ουίτμαν, του μεγάλου αυτού Αμερικανού ποιητή του 19^ου αιώνα.

Κοιτάζοντας πίσω στη ζωή μου και στην Ιστορία όλη την ομορφιά και το νόημα του κόσμου τη βρίσκω στις μεγαλόψυχες ανθρώπινες πράξεις, τις πράξεις αυτές που συγκινούν και φέρνουν μια βαθιά αίσθηση «κάθαρσης» (όπως θα έλεγε ο Αριστοτέλης) και φιλίας.

Είναι αυτές οι πράξεις που συγκινούν σε βάθος και δίνουν νόημα στη ζωή μας κι όχι μια καλή εμπορική συμφωνία. Είναι αυτές οι πράξεις οι συνεκτικοί ιστοί της συμβίωσής μας με τους άλλους.

Σ’ όλες αυτές τις πράξεις βρίσκεται βρίσκεται η πεμπτουσία της συνύπαρξης: η Αβλάβεια.

Σχετικά με την αγριότητα στη φύση.

Ο Δημιουργός (αν υπάρχει) για να ήταν φιλεύσπλαχνος θα έπρεπε να αφήσει απόλυτα ελεύθερο το δημιούργημά του δίνοντας μόνο δυνατότητες επιλογής.

Αν αυτό συμβαίνει (και συμβαίνει, βλ. Φυσική: Θεωρία του Χάους) είναι θέμα επιλογής.

Ζούμε σ’ ένα κόσμο που εμείς το διαμορφώνουμε με τις επιλογές μας. Υπάρχει όμως και μια γενικότερη κατεύθυνση τουλάχιστον της ζωής και αυτή προσδιορίζεται από την εξέλιξη.

Η ίδια η εξέλιξη δεν προχωράει μόνο με τον ανταγωνισμό και ούτε ο ανταγωνισμός είναι αυτός που αποτελεί σκοπό γι’ αυτήν. Αν ήταν θέμα ανταγωνισμού-επιβίωσης τότε οι αμοιβάδες θα ήταν το πιο επιτυχημένο είδος καθώς έχουν επιβιώσει δισεκατομμύρια χρόνια.

Η εξέλιξη βασίζεται κυρίως στη σύμβιωτικότητα και τη συνεργασία. Αυτή μοιάζει να είναι και η κατεύθυνσή της, από το απλούστερο στο πολυπλοκότερο. Γιατί;

Γιατί η ίδια η πολυπλοκότητα οδηγεί σε περιπλοκότητα (ελπίζω πως συνεχίζω να γίνομαι κατανοητός). Η περιπλοκότητα πάλι αναγκάζει τα άτομα και τα είδη να συνεργασθούν προκειμένου να την αντιμετωπίσουν. Αυτό οδηγεί σε επικοινωνία και σε σχέση –μη χωριστικότητα. Η κοινωνικότητα δηλαδή αποτελεί στόχο της εξέλιξης των ειδών.

Αν έρθουμε στη «σχέση» που μόλις προαναφέραμε θα διαπιστώσουμε πως για να είναι βιώσιμη απαιτεί κάποιους κανόνες εθελοντικής προσφοράς από τον ένα στον άλλο- συνεργασία δηλαδή μέσα από την οποία κερδίζουμε όλοι μας. Μία σχέση για να παραμείνει ως τέτοια πρέπει να είναι αβλαβής και προς τα δύο μέρη. Δεν είναι έτσι;

Αυτό το σκεπτικό επιβεβαιώνεται και από την ίδια τη διαστρωμάτωση του εγκεφάλου του ανθρώπου και των ανώτερων θηλαστικών (μέσα από τα εκατομμύρια χρόνια) και τις βασικές ιδιότητες που συνδέονται με τα διάφορα τμήματά του. Σ’ αυτά διαπιστώνει κάποιος πως τελικά η εξέλιξη είναι ηθική! Προχωράει από το πιο άγριο και ενστικτώδες (ερπετικό σύμπλεγμα) στο πιο κοινωνικό και συναισθηματικό (μεσεγκέφαλος) ως την αφαιρετική φιλοσοφική σκέψη και λόγο (φλοιός ή ανώτερος εγκέφαλος).

Τα είδη λοιπόν γενικά κινούνται πάνω σ’ αυτή τη γραμμή. Οδηγούνται σταδιακά και αργά στη συνεργασία και την αβλάβεια.

Κανείς δε θα φανταζόταν σ’ ένα κόσμο δεινοσαύρων μια φιλία ανάμεσα σε «πτερόσαυρο» «γατόσαυρο» και «σκυλόσαυρο». Σήμερα όμως εγώ έχω 4 γάτες, ένα σκύλο και ένα μικρό παπαγαλάκι που όλα ζουν μαζί και κανένα δεν επιτίθεται στα άλλα. Απολαμβάνουν το ένα την παρέα του άλλου και μάλιστα χαίρονται να χουχουλιάζουν και να κοιμούνται μαζί.

Δεν είμαι πρωτόγονος παρά μόνο εν δυνάμει. Όπως εν δυνάμει είμαι και ένας ένα αγαθός φιλικός άνθρωπος. Το εν δυνάμει το αναφέρω καθαρά ως δυνατότητα μέσα στον εγκέφαλό μας. Η επιλογή μας, αν θα είναι ενελικτική στο να εκφράσουμε τον πρωτόγονο δηλαδή, ή εξελικτική αν θα εκφράσουμε τη συμβιωτική στάση και αβλάβεια είναι καθαρά θέμα δικό μας. Κανείς «Δημιουργός» δεν μας πιέζει προς τη μια ή την άλλη κατεύθυνση.

Γι’ αυτό άλλωστε είμαστε και υπεύθυνοι για τις πράξεις μας και γι’ αυτό ο νόμος τιμωρεί την αντικοινωνικότητά μας. Όπως καταλαβαίνουμε καμία αγριότητα της φύσης δεν μπορούμε να επικαλεστούμε αν εγκληματήσουμε.

Το παρακάτω γράφτηκε στο φόρουμ filosofia.gr από τη φίλη ΜΑΡΙΑ (V). Το βρήκα θαυμάσιο και νομίζω όλοι θα συμφωνήσετε ότι είναι:

"Στο κατάστημα του Θεού
Μια γυναίκα μπήκε σ’ ένα κατάστημα και με έκπληξη είδε πως πίσω από τον πάγκο στέκεται ο ίδιος ο Θεός.
– Κύριε! Είσαι Εσύ; φώναξε η γυναίκα με χαρά.
– Ναι, είμαι Εγώ, απάντησε ο Θεός.
– Και τι μπορώ ν’ αγοράσω στο δικό Σου κατάστημα; ρώτησε η γυναίκα.
– Στο δικό μου κατάστημα μπορείς ν’ αγοράσεις ότι θέλεις, ήταν η απάντηση.
– Τότε, Σε παρακαλώ, φέρε μου υγεία, αγάπη, και πολλά λεφτά, μα πάνω απ' όλα ευτυχία.....
Ο Θεός χαμογέλασε με ευμένεια και πήγε στην αποθήκη για την παραγγελία. Σε λίγο επέστρεψε με ένα μικρό κουτάκι.
– Εδώ είναι όλα;... φώναξε η έκπληκτη και απογοητευμένη γυναίκα.
– Ναι, απάντησε ο Θεός, δεν ήξερες, ότι στο δικό Μου κατάστημα πουλιούνται μόνο σπόροι;"

Το πιο εύκολο πράγμα είναι να είσαι πνιγμένος στα προβλήματά σου και να μην μπορείς να δεις γύρω σου. Αν όμως γυρίσεις και αντικρίσεις τον κόσμο μέσα από μια διάθεση κατανόησης και μη επίκρισης θα διαπιστώσεις μια "κόλαση" ανάγκης.
Ο καθένας και όλοι μαζί είναι πνιγμένοι στα προβλήματά τους. Σχεδόν στο σύνολό της η ανθρωπότητα είναι βυθισμένη στην τυφλότητα. Ένα συμπαγοποιημένο σκοτάδι εμποδίζει το φως να αποκαλύψει τα πράγματα στην αληθινή τους διάσταση.
Κόμπλεξ, φανατισμός, μισαλλοδοξία, ανικανότητα επικοινωνίας, αυτοαπορρόφηση, δυστυχία, θλίψη, αγριότητα, στερεότυπα και αδράνεια, εγωισμός και ισχυρογνωμοσύνη, θέληση για εξουσία και επωνυμία, εκδικητικότητα, αδιαφορία, μικρονοηκότητα - ανοησία και γελοιότητα, αμοραλισμός, γοητεία, στυλ και ανοησία κ.α. συνθέτουν αυτό το σκοτάδι.
Αν ο καθένας μας δεν αντιληφθεί αυτή την τεράστια συσσωρευμένη ανάγκη δε θα κάνει τίποτε άλλο από το να ενισχύει αυτό το έρεβος στις καρδιές και το νου των ανθρώπων.
Ο Αϊνστάιν είχε πει κάποτε: "Τα σημαντικά προβλήματα του κόσμου δε μπορούν να λυθούν στο ίδιο επίπεδο συνείδησης στο οποίο δημιουργήθηκαν".
Χρειάζεται συνεπώς μια αλλαγή στις συνειδήσεις μας. Για να σπάσει όμως αυτό το σκοτάδι απαιτείται μια συστημική αντίληψη των ζητημάτων και προσπάθεια. Αυτό σημαίνει μια συνθετική-ολιστική αντίληψη και ένα πνεύμα ανοιχτό σε καινοτομία σε ιδέες και δράσεις αλλά κυρίως, θέληση για επικοινωνία και συνεργασία. Χρειάζεται ένα νέο Διαφωτισμό, έναν οικολογικό-βιωματικό Διαφωτισμό αλλά κυρίως ένα δικτυακό διαφωτισμό. Με τον όρο αυτό εννοώ ένα δίκτυο συνεργασιών και δράσεων ανθρώπων ευαισθητοποιημένων στην ανάγκη.
Τι απαιτεί αυτή η προσπάθεια:
1) αντίληψη καταρχήν της ανάγκης γενικά αλλά και της δικής μας ανάγκης ν' απαλλαγούμε από τις ισχυρογνωμοσύνες αλλά και τον εγωκεντρισμό μας.

2) να διευρύνουμε τη συνεργασία και να εργασθούμε σε ομαδικά σχήματα

3) να εντοπίσουμε και εξειδικεύσουμε την ανάγκη αλλαγής της συνείδησης- αντιλήψεων σε όσο το δυνατόν περισσότερα επίπεδα της ανθρώπινης δραστηριότητας (πχ οικονομία, διεθνείς σχέσεις και πολιτική, θρησκεία, θεσμοί, ανθρώπινες και οικολογικές σχέσεις, περιβάλλον, ψυχολογία, καθημερινότητα, εκπαίδευση, πολιτισμός, επιστήμη, διαχείριση πόρων, κλπ)

4) να εργασθούμε μεθοδικά, συστηματικά, ομαδικά και με κοινή λογική, χωρίς ουτοπίες και ιδανικότητες. Απλά με σοφή αίσθηση του χρόνου και του χώρου αρθρώνοντας (μέσα από τη βαθιά κατανόηση των προβλημάτων) ένα διαφορετικό: μεστό, ρεαλιστικό και κυρίως συμβιωτικό λόγο.

5) να αφοσιωθούμε σ' αυτή την υπηρεσία της ανάγκης.